- Βιέννη
- (Wien). Πόλη και κρατίδιο (415 τ. χλμ., 1.562.676 κάτ. το 2001) της βορειοανατολικής Αυστρίας, πρωτεύουσα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Αυστρίας. H Β. βρίσκεται σε υψόμετρο 170 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και εκτείνεται μεταξύ της δεξιάς όχθης του Δούναβη στα Α και των δασωδών υψωμάτων του Βίνερβαλντ (του περίφημου Δάσους της Β.) στα Δ. Οι ακραίες όμως συνοικίες και τα προάστιά της προεκτείνονται και πέρα από τον Δούναβη έως τη Μάρχφελντ (ΒΑ και Α) και την εκτεταμένη πεδιάδα που διανοίγεται προς τα Ν, ανάμεσα στα νότια τμήματα του Βίνερβαλντ και του ρου του Δούναβη που στρίβει εκεί προς τα ΝΑ. Την κεντρική B. διασχίζει από τα Δ προς τα Α ο ποταμός Βιν, που εκβάλλει από τα δεξιά στο Ντόναου Κανάλ (διώρυγα του Δούναβη), τον αρχαίο ρου του Δούναβη. Μεταξύ του Ντόναου Κανάλ και του σημερινού Δούναβη υπάρχει ένα χαμηλό νησί, που εκτείνεται με κατεύθυνση ΒΔ προς ΝΑ και στο οποίο υπάρχουν οι συνοικίες Μπριγκίτεναου και Λέοπολντσατ καθώς και το περίφημο μεγάλο εθνικό πάρκο Πράτερ.
Ιστορία.Στη θέση της σημερινής Β. υπήρχε πιθανώς στους αρχαίους χρόνους κελτικός οικισμός. Κατά τον 1ο αι. μ.Χ. στη θέση της ήταν η ρωμαϊκή Vindobona, σπουδαίο στρατιωτικό κέντρο στα βορειοδυτικά σύνορα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όπου το 180 πέθανε ο Μάρκος Αυρήλιος. Την εποχή των Καρολιδών έπαιξε σπουδαίο ρόλο και ήταν γνωστή τότε (9ος αι.) με την ονομασία Βενία που τροποποιήθηκε αργότερα σε Β. Η πόλη αναπτύχθηκε σημαντικά κατά την εποχή των πρώτων Σταυροφοριών. Στο τέλος του 12ου αι., γύρω από την πόλη χτίστηκε νέο τείχος, που το διάγραμμά του αντιστοιχούσε στη σημερινή κυκλική ανάπτυξη του Ρινγκ, της μακριάς σειράς δεντροφυτεμένων δρόμων που περιβάλλει τον πιο παλιό πυρήνα της Β. Το 1246 κυριεύτηκε από τον Ότοκαρ, βασιλιά της Βοημίας, αλλά το 1273 απελευθερώθηκε από τον Ροδόλφο των Αψβούργων και πέντε χρόνια αργότερα, o γιος του τελευταίου, Αλβέρτος, στέφθηκε στη Β. δούκας της Αυστρίας. Πολύ σύντομα η Β. εξελίχτηκε σε μεγάλο πολιτικό, θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο. Το 1365 ιδρύθηκε από τον δούκα Ροδόλφο Δ’ το πανεπιστήμιο, που είναι το πιο αρχαίο γερμανόφωνο πανεπιστήμιο μετά το πανεπιστήμιο της Πράγας. Το 1485, ύστερα από μακρά πολιορκία, κυριεύτηκε από τον βασιλιά της Ουγγαρίας Ματθία Κορβίνο, τον ίδιο όμως χρόνο περιήλθε στον Μαξιμιλιανό, γιο του Φρειδερίκου Γ’. Κατά τον 16o και 17o αι. η Β. αποτέλεσε το τελευταίο προπύργιο της χριστιανοσύνης εναντίον των Τούρκων μουσουλμάνων που είχαν φτάσει μέχρι εκεί.
Η οριστική απομάκρυνση της τουρκικής απειλής, από το 1684 και ύστερα, σημειώνει την αρχή ενός μεγάλου οικοδομικού οργασμού και από τις τελευταίες δεκαετίες του 17ου αι. η πόλη άρχισε να παίρνει την τυπική εκείνη μορφή μπαρόκ και νεοκλασικισμού, μνημειακή και μεγαλόπρεπη, που τη χαρακτηρίζει. Η θέση της ως πρωτεύουσας της αψβουργικής αυτοκρατορίας και λίκνου των καλών τεχνών την κατέστησε κέντρο μεγάλης έλξης και διάδοσης του πνευματικού και υλικού πολιτισμού στην κεντρική Ευρώπη, η οποία υπέστη βαθιά την επίδρασή της.
Η Β. έπαιξε σπουδαιότατο ρόλο στην ιστορία της Ευρώπης και κατά τους χρόνους του Ναπολέοντα: κυριεύτηκε από τους Γάλλους, από τις 13 Νοεμβρίου 1805 έως τις 13 Ιανουαρίου 1806, και από την 1η Μαΐου έως τις 19 Νοεμβρίου 1809 ήταν η ευνοούμενη διαμονή του Ναπολέοντα, που έμενε στον πύργο του Σένμπρουν. Στην πόλη συνήλθε το 1814-15 και το ιστορικό συνέδριο της Β.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Φραγκίσκου Ιωσήφ (1848-1916), η Β. υπέστη ριζική μεταμόρφωση, κατά την οποία υπολογίστηκαν οι μεταβαλλόμενες συγκοινωνιακές ανάγκες και το ότι η πρωτεύουσα της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας έπρεπε να βρίσκεται στο ύψος της μεγάλης φήμης που είχε φτάσει στο πολιτικό, πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και καλλιτεχνικό πεδίο. Από το 1857 κατεδαφίστηκε το αρχαίο τείχος, που άφησε έτσι θέση για τη δημιουργία των μεγάλων δεντροστοιχιών του Ρινγκ,τοοποίο καλύπτει την εξάγωνη σχεδόν δομή του πιο αρχαίου πυρήνα της πόλης.
Η B. έχει μεγάλο αριθμό μνημείων, θρησκευτικών και μη, που μαρτυρούν το λαμπρό παρελθόν της και τα οποία της προσδίδουν μια μνημειακή και μεγαλόπρεπη εμφάνιση, ιδιαίτερα γύρω από το Ρινγκ, όπου βρίσκονται τα κυριότερα δημόσια κτίρια. Μεταξύ αυτών, άξια να αναφερθούν είναι το κοινοβούλιο, αρχαιοελληνικής τεχνοτροπίας (1883), το δημοτικό θέατρο (1888), το δημαρχείο, νεογοτθικού ρυθμού, που χτίστηκε την ίδια εποχή, η Βοτιβκίρχε, εκκλησία καθαρά νεογοτθικού ρυθμού (1619-82), το περίφημο κτίριο της Φιλαρμονικής της Β., η εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ (13ος αι.), το ανάκτορο του Χόρμπουργκ ή Μπουργκ, η Ισπανική Αυλική Σχολή Ιππασίας, οι εκκλησίες της Αγίας Ελισάβετ (14ος αι.), των Ελασσόνων Αδελφών (16ος αι.), του Αγίου Καρόλου Βορομέου, ρυθμού μπαρόκ (1716-37), ο πύργος Σένμπρουν, που χτίστηκε με τη σημερινή του μορφή τον 17o και 18ο αι., το ανάκτορο Λιχτενστάιν (1702-12), το ανάκτορο Μπελβεντέρε (18ος αι.) και ο καθεδρικός ναός του Αγίου Στεφάνου που χτίστηκε από τον 12o έως τον 15o αι.
Η Β. έχει επίσης πολλά σπουδαία μουσεία, μεταξύ των οποίων το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, το μουσείο Φυσικής Ιστορίας, που βρίσκονται το ένα απέναντι στο άλλο στο εξωτερικό Ρινγκ, ανάμεσα στους κήπους της Χόφμπουργκ και του Εκθεσιακού Μεγάρου, το Αυστριακό Μουσείο Τεχνών και Βιομηχανίας, ο Θησαυρός του Χόφμπουργκ, οι συλλογές του Νόιε Χόφμπουργκ, η Εθνική Βιβλιοθήκη, η πινακοθήκη Χάρλαχ, το Μουσείο Αυστριακής Τέχνης Μπαρόκ, το μουσείο Αυστριακής Μεσαιωνικής Τέχνης, η πινακοθήκη Αυστριακής Τέχνης του 19ου και 20ού αι., το μουσείο του Στρατού, το Εθνολογικό μουσείο και διάφορα άλλα που παρουσιάζουν αξιόλογο καλλιτεχνικό, ιστορικό και επιστημονικό ενδιαφέρον.
Επειδή είναι πρωτεύουσα του κράτους και βρίσκεται στο σημείο όπου συγκλίνουν σπουδαίες οδικές αρτηρίες, αυτοκινητόδρομοι, σιδηροδρομικοί, ποτάμιοι και εναέριοι κόμβοι, η Β. είναι σημαντικό εμπορικό κέντρο με βιομηχανίες που ασχολούνται με τους τομείς των τροφίμων (αλευροβιομηχανία, βιομηχανία ζυμαρικών, ελαιουργία, οινοποιία, ποτοποιία, ζυθοποιία, αλλαντοποιία κλπ.), υφασμάτων, χημικών προϊόντων, μεταλλουργίας και ειδών μόδας. Οι τομείς αυτοί παραγωγής έχουν γενικά τα εργοστάσιά τους γύρω από την πόλη, ενώ στις πιο κεντρικές ζώνες είναι εγκατεστημένες εκδοτικές επιχειρήσεις, τυπογραφεία και λιθογραφεία και εργαστήρια παραγωγής γυαλικών, πορσελάνης, κοσμημάτων και δερμάτινων ειδών.
Συνέδριο της B.(19 Σεπτεμβρίου 1814 – 9 Ιουνίου 1815). Η σύγκληση του συνεδρίου είχε οριστεί στη συνθήκη ειρήνης του Παρισιού που έγινε στις 30 Μαΐου 1814 (άρθρο 32). Στο συνέδριο μετείχαν οι μονάρχες της Ρωσίας, της Πρωσίας και της Βαυαρίας, ο κόμης Μέτερνιχ ως αντιπρόσωπος της Αυστρίας, ο Νοστελρόδε της Ρωσίας, o λόρδος Καστελρίγος της Αγγλίας, ο κόμης Χάρντεμπεργκ της Πρωσίας και ο κόμης Ταλεϊράνδος της Γαλλίας. Επίσης παρευρίσκονταν και πολλοί αντιπρόσωποι διαφόρων ηγεμονικών οίκων της Γερμανίας και της Ελβετίας.
Σκοποί του συνεδρίου ήταν η ανακαίνιση του πολιτικού συστήματος των διαφόρων κρατών με βάση την αρχή της πολιτικής ισορροπίας και η ρύθμιση των εσωτερικών ζητημάτων της Γερμανίας. Σύμφωνα με πρόταση του Ταλεϊράνδου, ορίστηκε γενική επιτροπή, τα μέλη της οποίας αντιπροσώπευαν τις τέσσερις συμμαχικές δυνάμεις (Πρωσία, Αυστρία, Ρωσία και Αγγλία) και τις χώρες Ισπανία, Πορτογαλία, Σουηδία και Γαλλία. Η επιτροπή αυτή διακήρυξε ότι επρόκειτο να ασχοληθεί με τα ζητήματα εκείνα που «ήταν ώριμα να επιλυθούν» και συμφώνησε να διατηρηθεί το καθεστώς που είχε επιβάλει η Γαλλία στις διάφορες γερμανικές χώρες. Επίσης αποφάσισε την κατάλυση της αυτονομίας των διαφόρων μικρών ηγεμονιών και την υποταγή τους στην εξουσία των ισχυρότερων ηγεμόνων, ενώ οι μικρές ή αυτοκρατορικές πόλεις, εκτός από τη Φρανκφούρτη, τη Βρέμη, το Αμβούργο και το Λίμπεκ, θα έπρεπε να προσαρτηθούν στα γειτονικά τους κράτη. Σοβαρές διαφωνίες ανέκυψαν κατά τη συζήτηση εδαφικών διεκδικήσεων των Μεγάλων Δυνάμεων, κυρίως με αφορμή το πολωνικό ζήτημα που χώρισε τους συνέδρους σε αντιμαχόμενες παρατάξεις. Η ένταση μάλιστα που δημιουργήθηκε πήρε τέτοιες διαστάσεις ώστε μόλις και μετά βίας αποφεύχθηκε η έκρηξη νέου πολέμου μεταξύ των συμμαχικών δυνάμεων, που ήταν αδύνατον να συμβιβάσουν τις αξιώσεις τους παρά τις συνεχείς διαβουλεύσεις των εκπροσώπων τους. Ειδικότερα, η Πρωσία δεχόταν να παραχωρήσει τις κτήσεις της στην Πολωνία με τον όρο να επεκτείνει την κυριαρχία της σε ολόκληρη τη Σαξονία· ο τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος Α’ ζητούσε να προσαρτήσει ολόκληρο το δουκάτο της Βαρσοβίας και να ιδρύσει ανεξάρτητο πολωνικό βασίλειο, υποτελές στη Ρωσία· σε ό,τι αφορά την Αυστρία και την Αγγλία, αυτές αντέκρουσαν τις αξιώσεις που προέβαλαν οι δύο προηγούμενες χώρες και ενθάρρυναν με την έντεχνη μεσολάβηση του Ταλεϊράνδου τους εκπροσώπους των μικρότερων γερμανικών κρατών να αντιταχθούν στις θέσεις του Μέτερνιχ και του τσάρου. Τελικά, στις 3 Ιανουαρίου 1815 συνομολογήθηκε μυστική συνθήκη μεταξύ της Αγγλίας, της Αυστρίας και της Γαλλίας, που προέβλεπε τη στρατιωτική επίλυση του πολωνικού ζητήματος και τη σύναψη αμυντικής συμμαχίας κατά της Ρωσίας και της Πρωσίας. Συνέπεια της συνθήκης αυτής ήταν ο μετριασμός των απαιτήσεων που είχαν διατυπώσει οι δύο τελευταίες χώρες και η υπογραφή τριών συμφωνιών μεταξύ Ρωσίας και Αυστρίας, Ρωσίας και Πρωσίας, και Αυστρίας, Πρωσίας και Ρωσίας, που όριζαν τον διαμελισμό της Πολωνίας και προέβλεπαν την ανακήρυξη της Κρακοβίας σε ελεύθερη πόλη με την εγγύηση των συμβαλλόμενων δυνάμεων. Την προσέγγιση αυτή επέσπευσε και η επανεμφάνιση του Ναπολέοντα στο πολιτικό προσκήνιο, ο οποίος είχε δραπετεύσει στις 5 Μαρτίου από την Έλβα, όπου ήταν εξορισμένος. Τα μέλη του συνεδρίου, αντιδρώντας αποφασιστικά στις εξελίξεις αυτές, κήρυξαν άκυρη τη συνθήκη του Φοντενεμπλό της 11ης Απριλίου 1814, χαρακτήρισαν τον Ναπολέοντα κοινό εχθρό της Ευρώπης και διασαλευτή της ειρήνης των λαών της και ανέλαβαν την υποχρέωση συγκρότησης στρατιωτικής δύναμης 150.000 ανδρών, τα έξοδα της οποίας θα κάλυπτε η Αγγλία. Στο πλαίσιο των αντιδράσεων αυτών λήφθηκαν και πολλές αποφάσεις που αφορούσαν την τελική ρύθμιση του εδαφικού ζητήματος και την κατανομή της εξουσίας με βάση τον νέο συσχετισμό δυνάμεων που είχε διαμορφωθεί. Πιο συγκεκριμένα, στην Αγγλία κατακυρωνόταν η Μάλτα, μεγάλες εκτάσεις της Γουιάνας (σημερινό Σουρινάμ) και πολλά νησιά της Καραϊβικής που ήταν κτήσεις της Γαλλίας. Διατηρούσε στην κατοχή της το νησί της Ελγολάνδης και αναλάμβανε την προστασία των Ιόνιων νησιών. Η Δανία παραχωρούσε την κυριαρχία της Πομερανίας στην Πρωσία, με αντάλλαγμα την προσάρτηση στην ηγεμονία της του Λουξεμβούργου. Η Ελβετία αναγνωριζόταν ως ομόσπονδο κράτος και ανακτούσε τις επαρχίες του Βαλέ, της Γενεύης και του Νεομπούργκ. Αποφασιζόταν η ένωση του Βελγίου με την Ολλανδία που αποτέλεσαν το βασίλειο των Κάτω Χωρών, με το οποίο ενώθηκε και το Μέγα Δουκάτο του Λουξεμβούργου. Η Αυστρία αποκτούσε τη Λομβαρδία και τη Βενετία μαζί με τις περιοχές της Ιστρίας και της Δαλματίας και προσαρτούσε ξανά το Τιρόλο, το Φοράρλμπεργκ, το Σάλτσμπουργκ και τη Γαλικία. Αναφορικά τέλος με τη διευθέτηση των ζητημάτων των γερμανικών κρατιδίων, αποφασίστηκε η σύσταση ειδικής «εδαφικής επιτροπής» με έργο τον καθορισμό των νέων συνόρων και την αντιμετώπιση των εδαφικών διαφορών. Στο πλαίσιο των αποφάσεων αυτών θα πρέπει να μνημονευθούν και όσες αφορούσαν θέματα γενικότερης σημασίας, όπως ήταν η Πράξη για την ομοσπονδιακή οργάνωση της Γερμανίας, η Δήλωση των Δυνάμεων για την κατάργηση του εμπορίου των μαύρων, Οι κανονισμοί για την ελεύθερη ναυσιπλοΐα των ποταμών κ.ά.
Η πολιορκία της Βιέννης από τους Τούρκους το 1683, όπως εικονίζεται σε πίνακα της εποχής.
Το Δημαρχείο της Βιέννης, οικοδόμημα νεογοτθικού ρυθμού του 19ου αι.
Το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης, ένα από τα σημαντικότερα της Ευρώπης.
Άποψη της πόλης της Βιέννης· διακρίνεται η στέγη του καθεδρικού ναού του Αγίου Στεφάνου (12ος-15ος αι.), που είναι ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της αυστριακής πρωτεύουσας (φωτ. Nat).
Dictionary of Greek. 2013.
